اندیشه توحیدی سنایی در مقایسه با ابن عربی

مسئلۀ اساسی در این پژوهش، اندیشۀ توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخش مهمی از اندیشه هایِ بیشتر عارفانِ مسلمان را تشکیل می دهد. نگارنده در سه بخش می کوشد اندیشۀ توحیدی را در آثار سنایی نشان دهد. برای همین منظور، پس از ذکرِ توحید و اقسامِ آن، در بخش اول می¬گوید که مراد سنایی از توحید وجودی، تأکید بر جنبۀ شهودیِ آن است. در بخش دوم بیان می کند که سنایی، ابن¬عربی¬وار، راه¬های معرفت¬الله را با بحث بر مشخصه هایی چون تشبیه و تنزیه، خودشناسی، اسماء و صفات الهی، اقرار به خلقِ افعالِ بندگان ذکر کرده است. در بخش سوم نیز پنج شرطِ مهم را به¬عنوانِ شروطِ اصلیِ تحقّقِ توحید از منظرِ سنایی برمی شمارد که عبارت¬اند از: رفعِ تعیّناتِ بشری، اخلاص، توکّل، تفرید و تجرید. هدف از پژوهش پیش رو، بررسی و اثباتِ امکانِ ستایش، شناخت و شناساندنِ باری تعالی است، به گونه ای که بتوان به «تشبیه در عینِ تنزیه» و «تنزیه در عینِ تشبیه» (درست به شیوۀ قرآنی) قائل شد، به¬ویژه که عارفانِ بزرگِ پس از سنایی، مانند عطّار و مولوی گسترش دهندۀ دیدگاهِ توحیدیِ او هستند.